Kaas - Willem Elsschot

Titel: Kaas
Auteur: Willem Elsschot

Samenvatting:
In de inleiding over de stijl vergelijkt Elsschot deze met muziek en vervolgens komt er een breder opgezette vergelijking: een blauwe lucht die langzamerhand met wolken wordt bedekt, terwijl gongslagen weerklinken. Uit deze uitvoerige bergelijking kan men opmaken dat de schrijver het begrip stijl opvat als de kunst een boek zo te 'componeren' dat het de lezer doorlopend boeit; de lezer moet voortdurend in spanning uitzien naar wat komt en de schrijver moet hem telkens weer verrassen met onverwachte dingen.
Merkwaardig, want afwijkend van wat in romans gebruikelijk is, is de opsomming van personages en elementen, vóór het eigenlijke verhaal begint. Iets dergelijks verwacht men eerder bij een toneelstuk. Bij Frans Laarmans staat: klerk, daarna koopman, daarna weder klerk. Dit is eigenlijk heel in het kort de inhoud van de roman. 
Laarmans' moeder sterft. Op de begrafenis maakt het kennis met Van Schoonbeke, die hem uitnodigt tot een bezoek. Wekelijks is er bij deze rijkaard een bijeenkomst van rijke, invloedrijke, gewichtige lieden; althans zij doen zich zo voor. Laarmans, die een pennelikker is, voelt zich in dit milieu misplaatst. Van Schoonbeke biedt hem nu aan, vertegenwoordiger van een Hollandse kaasfirma te worden. Laarmans stemt toe. Hij gaat naar Amsterdam en krijgt daar bij de firma Hornstra een contract. In Schoonbeke's vriendenkring kan hij nu doorgaan voor groothandelaar in voedingswaren! 
Frans krijgt van zijn broer, de dokter, een schriftelijke verklaring, dat hij een maand niet kan werken. Hij krijgt die maand ziekteverlof, maar zonder behoud van salaris. Hij richt zijn kantoor in en bestelt brievenpapier. De 10.000 kazen arriveren en worden in een veem opgeslagen. Laarmans gaat op zoek naar een bureau en een schrijfmachine. Op de club van Schoonbeke verkoopt hij aan ieder der aanwezigen één bol… voor de prijs van de groothandel. In een advertentie vraagt hij om agenten en krijgt 164 brieven, die hij alle beantwoordt. Mensen van het kantoor komen hun 'zieke' collega een geschenk aan bieden. 
Van de 30 agenten die hij aanstelt, hoort hij voorlopig niets. Hij wordt tot plaatsvervangend voorzitter gekozen van de Vakbond van Belgische kaashandelaren en moet met enkele andere kaas-prominenten naar het Departement van Handel om ver mindering van invoerrechten te bepleiten. Van het onderhoud met de directeur-generaal begrijpt hij niets, maar als hij in wanhoop uitroept dat hij er genoeg van heeft, raakt de directeur-generaal, die zijn woorden verkeerd opvat, zo onder de indruk dat de verlaging wordt toegestaan. 
Ten- einde raad – er is praktisch nog geen kaas verkocht – gaat Laarmans advies vragen bij Boorman, adviseur voor kooplieden, wonend in Villa des Roses (!) te Brasschaet. Diens goede raad helpt niet. Als Laarmans eindelijk een winkel durft te betreden om zijn kaas te slijten, blijkt de winkelier de vorige agent van Hornstra te zijn. 
Laarmans geeft het op. Als Hornstra komt , durft hij zelfs de deur niet te openen. Hij wordt weer klerk. En dan ontvangt hij van een agent uit Brugge een bestelling van 4200 kilo! Te laat! 

Motieven:
- Kaas
- Mislukking
- Het zakenleven

Thema:
Onvolmaaktheid. Het mislukken van de droom van Frans om hogerop te klimmen in de maatschappij.

Literaire stroming:
Het boek behoort tot de nieuwe zakelijkheid (1920 - 1940). De nieuwe zakelijkheid was een reactie op het impressionisme (te zoet), en op het expressionisme (te chaotisch).
Bauhaus had een enorme invloed op de nieuwe zakelijkheid en is mede daardoor eigenlijk ontstaan. Bij Bauhaus stond het functionalisme centraal; alles wat niet doelmatig was, was overbodig. Dat zie je ook erg goed terug in het boek 'Kaas'. Het boek is heel zakelijk en strak geschreven. Het bevat korte en nuchtere zinnen. De functie is belangrijker dan de vorm. Er wordt ook gewone spreektaal gebruikt en het principe van 'vent boven vorm (ventisme)' is hier ook van toepassing. Het boek gaat veel over wie Frans Laarmans is en waar hij staat. Wat allemaal kenmerkend is voor de nieuwe zakelijkheid en wat ook allemaal terugkomt in het boek. De enige kenmerk wat niet terugkomt is de kritiek op het facisme.

Oordeel:
Ik vond het eigenlijk best leuk om dit boek te lezen omdat het de literatuur wat meer tot leven bracht als het ware. Tijdens de lessen hoor je het wel en leer je wel de kenmerken, maar tijdens het lezen van 'Kaas' werd ik me echt meer bewust van 'de nieuwe zakelijkheid'. Hoe strak en hoe sober, zonder enige versieringen het allemaal werd verteld. Daardoor vond ik het leuker om te lezen omdat ik nu de essentie begreep. Wat me wel irriteerde was het feit dat Frans Laarmans meer tijd bezig was het met inrichten van 'zijn kantoor', dan dat hij daadwerkelijk kaas ging verkopen. Ook het feit dat hij walgt van kaas, stoorde mij in de zin van dat ik vind dat als je iets verkoopt, dat je er dan volledig in moet geloven en in moet vertrouwen. Als je geen passie hebt voor watgeen je verkoopt, zal het je ook nooit lukken is mijn mening. Maar voor de rest vond ik het een leuk boek.

Bronnen;
Belangrijke letterkundige werken; dr. Jos J. gielen & J. G. W. Gielen